Freetown

Freetown is de hoofdstad van Sierra Leone. Het ligt op een schiereiland en net buiten het centrum vind je prachtige stranden afgezet tegen groene bergketens. De economische ontwikkeling van de stad met ruim één miljoen inwoners draait voornamelijk rond de haven. De haven Elizabeth II Quay is de op twee na grootste natuurlijke haven ter wereld. De hele dag, van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat is het een drukke boel. 

De hoofdstad voelt behoorlijk chaotisch aan met alle verkeersopstoppingen en drukke markten. Auto’s en vrachtwagens banen zich langzaam een weg door de met duizenden mensen gevulde straten. Onophoudelijk getoeter, muziek dat overal vandaan komt. Overal langs de weg verkoopstalletjes met wat je maar kan bedenken. Eten, slippers, pannen, boeken, cd’s en Nigeriaanse DVD’s. Het is allemaal indrukwekkend, maar een ramp om doorheen te fietsen. 

Op een drukke dag echoot overdag het geluid van toeterende auto’s, lokale handelaars en voorbijgangers. ’s Nachts knalt Freetown door de luidsprekers van lokale nachtclubs en bars. New York is niet de enige stad die nooit slaapt! Toch is en bezoek aan de Freetown meer dan de moeite waard. Bij een wat langer verblijf ontdek je een stad die bruist van energie, kleur en charme.
In het centrum van de stad bevond zich de beroemde cotton tree. De oude boom in het centrum van Sierra Leone is het symbool van Vrijheid. Het verhaal gaat dat in 1792 de bevrijde slaven die terug kwamen naar Afrika en de stad Freetown hebben gesticht, onder de boom samen hebben gezongen, gebeden en gedanst. De afstammelingen, de Krio, wonen nog steeds in en rond Freetown.
Helaas op 24 mei 2023 viel de oude reus. De boom die zoveel heeft gezien en meegemaakt is niet meer.
Onderstaande foto hebben we in 2018 gemaakt.


Een etnische groep in de Krio-samenleving waren de Marrons. Marrons waren afstammelingen van het koninkrijk Ashanti en werden tot slaaf gemaakt in Jamaica.
Velen ontsnapten van de plantages en kwamen in opstand tegen de Britten. Ze werden eerst gedeporteerd naar Nova Scotia (Canada) en vervolgens naar Sierra Leone, waar ze al snel een invloedrijke groep werden in de politiek en economie.
De Marrons bouwden een van de eerste en meest iconische Krio-culturele erfgoedlocaties in het land: de Saint John’s Maroonkerk. De kerk werd gebouwd in 1808 en is een van de eerste belangrijke voorbeelden van de bijdrage van de Krio aan de nieuwe stad Freetown.
De Saint John’s Maroonchurch is een klein, bescheiden wit gebouw. Een deel van het hout en twee van de overgebleven banken zijn afkomstig van schepen die Marrons naar Sierra Leone brachten.

Onderstaand stukje tekst is in het Nederlands vertaald uit:
The Surprising Southern Roots of Sierra Leone’s Krio Homes.
by Laura Kiniry August 24, 2023

Toen Iyamide Thomas uit Sierra Leone 12 jaar oud was, reisde ze met haar moeder naar de oostkust van de Verenigde Staten. Het was haar eerste bezoek aan Washington D.C. en ze vond de vele houten en houten huizen langs de woonstraten fascinerend… en vertrouwd. “Ik dacht: ‘Wauw! Die hebben we in Freetown’”, zegt Thomas, verwijzend naar de hoofdstad van haar land. “Volgens mij heb ik zelfs tegen mijn moeder gezegd: ‘Kijk, ze hebben ook
Krio bod os.‘” Thomas, een erfgoeddeskundige, woont nu in Londen, maar dat moment raakt haar nog steeds. Het was meer dan de lokale architectuur die Thomas tijdens die reis had gezien, het was de geschiedenis van haar eigen land.

Nadat ze hun vrijheid hadden veiliggesteld (sommigen dienden zelfs als soldaten in de Amerikaanse Revolutie), keerden de Krios terug naar hun voorouderlijk land en vestigden zich in en rond Freetown, een stad die in 1792 speciaal was gesticht als nederzetting voor voormalige slaven.

Tegenwoordig vormen de Krios slechts een klein percentage van de totale bevolking van Sierra Leone (schattingen lopen uiteen van 1,2 tot 3 procent, waarbij Thomas zelf van Krio-afkomst is); de Krio-cultuur is verwant aan die van de zuidelijke Caraïben en de Amerikaanse Creoolse bevolking.

De Krio-taal – een mix van alle verschillende instroomstromen die Freetown bereikten, waaronder stukjes Portugese en Franse handelaren, met Engels als basis – is echter de meest gesproken taal van Sierra Leone.

“Het Krio-verhaal is zo uniek omdat het niet alleen over Sierra Leone gaat”, zegt Thomas. “Het is ook een verhaal over Jamaica, Amerika, de Britten en Nigeria”, waar veel vrijgelaten mannen en vrouwen uiteindelijk naar terugkeerden (deze nakomelingen worden Saros genoemd, een woord dat ‘eerste zoon’ betekent) nadat ze zich aanvankelijk in Freetown hadden gevestigd.
Maar in een land met beperkte hulpbronnen en bedreigde monumenten (een storm verwoestte Freetowns meest zichtbare monument, de 400 jaar oude katoenboom, die symbool stond voor de nederzetting van de stad, in mei 2023), zien veel inwoners van Sierra Leone het belang van het behoud van de huizen gewoon niet in.

En dan willen we jullie nog even aan de Krio taal laten proeven.
Sierra Leone kent 18 stammen met 18 verschillende talen.
De officiële taal is het Engels maar de meeste mensen spreken de Krio taal. Zoals gezegd een mengeling van Frans, Portugees met veel woorden die gerelateerd zijn aan het Engels.
Kijk maar eens naar onderstaand lijstje van zinnen.

Krio sentenceEnglish meaning
Kushɛ/Kushɛ-o“Hello”, “Hi”
Wetin na yu nem?“What is your name?”
Mi nem na Jems.“My name is James.”
Usai yu kɔmɔt?“Where do you come from?”
A kɔmɔt Estins.“I come from Hastings.”
Us wok yu de du?“What work do you do?”
Mi na ticha.“I am a teacher.”
Na us skul yu de tich?“At what school do you teach?”
A de tich na Prins ɔf Wels.“I teach at Prince of Wales.”
A gladi fɔ mit yu.“I am happy to meet you.”
Misɛf gladi fɔ mit yu.“I myself am happy to meet you.”
OK, a de go naw.“OK, I am going now.”
Ɔrayt, wi go tok bak.“Alright, we will talk again.”

Freetown heeft veel te bieden en als jullie het leuk vinden wagen we ons wel een keer de stad in, een hele belevenis.